Di sản lâu dài của Woodrow Wilson: Chủ nghĩa lý tưởng “Hòa bình không có chiến thắng”
Nguồn gốc của chủ nghĩa lý tưởng Wilson
Woodrow Wilson, Tổng thống thứ 28 của Hoa Kỳ, nổi lên như một nhân vật nổi bật trong Thế chiến thứ nhất. Tầm nhìn của ông về một thế giới công bằng và hòa bình, được thể hiện một cách nổi tiếng trong bài phát biểu “Hòa bình không có chiến thắng”, đã để lại tác động lâu dài đến các mối quan hệ quốc tế.
Chủ nghĩa lý tưởng của Wilson được định hình bởi kinh nghiệm trực tiếp của ông về những nỗi kinh hoàng của Nội chiến. Ông tin rằng chiến tranh chỉ mang lại đau khổ và phá hủy, và ông tìm cách ngăn nước Mỹ bị cuốn vào cuộc xung đột đẫm máu đang diễn ra ở châu Âu.
Bài phát biểu “Hòa bình không có chiến thắng”
Vào ngày 22 tháng 1 năm 1917, Wilson đã đọc bài phát biểu mang tính biểu tượng “Hòa bình không có chiến thắng” trước Quốc hội. Ông kêu gọi Hoa Kỳ duy trì lập trường trung lập, lập luận rằng chiến thắng của bất kỳ bên nào cũng chỉ gieo mầm cho xung đột trong tương lai.
“Chiến thắng sẽ có nghĩa là hòa bình bị áp đặt lên kẻ thua cuộc, các điều khoản của kẻ chiến thắng áp đặt lên kẻ chiến bại”, Wilson nói. “Nó sẽ để lại nỗi đau, sự phẫn nộ, một ký ức cay đắng mà các điều khoản hòa bình sẽ dựa trên đó, không phải là vĩnh viễn, mà chỉ như trên cát lún.”
Bài phát biểu của Wilson đã gây ra những phản ứng trái chiều. Một số người ca ngợi nó như một thông điệp đầy hy vọng có tầm nhìn xa trông rộng, trong khi những người khác coi đó là không thực tế và ngây thơ. Tuy nhiên, nó đã nắm bắt được bản chất chủ nghĩa lý tưởng của Wilson: niềm tin rằng hòa bình có thể đạt được thông qua đàm phán và thỏa hiệp chứ không phải thông qua chinh phục quân sự.
Những thách thức của sự trung lập
Bất chấp mong muốn trung lập của mình, Wilson phải đối mặt với áp lực ngày càng gia tăng từ cả hai bên tham chiến. Các cuộc mít tinh và biểu tình phản đối chiến tranh nổ ra trên khắp đất nước, với các nhóm như Liên đoàn Phụ nữ Kiêng rượu Cơ đốc giáo và Công nhân Mỏ Thống nhất đòi sự can thiệp của Mỹ.
Chiến tranh tàu ngầm không hạn chế của Đức càng làm căng thẳng thêm mối quan hệ với Hoa Kỳ. Sau khi tàu chở khách Lusitania của Anh bị đánh chìm, trong đó có 128 người Mỹ thiệt mạng, Wilson yêu cầu Đức chấm dứt các cuộc tấn công vào các tàu dân sự.
Hoa Kỳ bước vào Thế chiến thứ nhất
Bất chấp những nỗ lực của Wilson, sự trung lập của Hoa Kỳ đã không còn bền vững. Vào ngày 30 tháng 1 năm 1917, Đức tuyên bố tiến hành chiến tranh tàu ngầm không hạn chế, nhằm vào các tàu chở hàng và tàu chở khách của Mỹ. Wilson đáp trả bằng cách cắt đứt quan hệ ngoại giao với Đức, nhưng ông vẫn do dự khi yêu cầu Quốc hội tuyên chiến.
Đến cuối tháng 3, sau khi Đức đánh chìm một số tàu buôn của Mỹ, Wilson không còn lựa chọn nào khác ngoài việc yêu cầu tuyên chiến với Đế quốc Đức. Hoa Kỳ tham chiến trong Thế chiến thứ nhất đánh dấu sự chấm dứt giấc mơ “Hòa bình không có chiến thắng” của Wilson.
Di sản của chủ nghĩa lý tưởng Wilson
Mặc dù chủ nghĩa lý tưởng của Wilson cuối cùng không ngăn được sự tham gia của Hoa Kỳ vào Thế chiến thứ nhất, nhưng nó vẫn tiếp tục ảnh hưởng đến các mối quan hệ quốc tế trong những năm sau đó. Hiệp ước Kellogg-Briand năm 1928, từ bỏ chiến tranh như một công cụ chính sách, là kết quả trực tiếp từ các ý tưởng của Wilson.
Liên Hợp Quốc, được thành lập sau Thế chiến thứ hai, cũng mang dấu ấn của tầm nhìn Wilson. Hội Quốc liên, đề xuất ban đầu của Wilson cho một tổ chức gìn giữ hòa bình quốc tế, đóng vai trò là mô hình cho Liên Hợp Quốc.
Tuy nhiên, chủ nghĩa lý tưởng của Wilson đã phải đối mặt với những thách thức trong kỷ nguyên hậu Thế chiến thứ hai. Chiến tranh Lạnh, Chiến tranh Việt Nam và các cuộc chiến ở Afghanistan và Iraq đều đã thử nghiệm giới hạn của chủ nghĩa can thiệp của Mỹ.
Ngày nay, di sản của chủ nghĩa lý tưởng Wilson vẫn là một chủ đề phức tạp và gây tranh cãi. Một số người cho rằng nó đã dẫn đến những cuộc chiến tranh và can thiệp không cần thiết, trong khi những người khác tin rằng đó là một lực lượng thiết yếu để thúc đẩy hòa bình và dân chủ.
Bất kể những lời chỉ trích, tầm nhìn của Wilson về một thế giới không có chiến tranh vẫn tiếp tục truyền cảm hứng và thách thức các nhà hoạch định chính sách ngày nay. Bài phát biểu “Hòa bình không có chiến thắng” của ông vẫn là một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng hòa bình không chỉ đơn thuần là không có xung đột, mà là một quá trình chủ động theo đuổi công lý, hợp tác và tôn trọng lẫn nhau.