Machu Picchu: Khám phá và tranh cãi
Khám phá Machu Picchu
Việc khám phá ra Machu Picchu, một thành phố cổ của người Inca nằm giữa dãy núi Andes của Peru, vẫn còn nhiều tranh cãi. Hiram Bingham III, một nhà thám hiểm kiêm nhà sử học người Mỹ, được nhiều người công nhận là người đã “khám phá” ra những tàn tích này vào năm 1911. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây cho thấy có thể đã có những người khác đến thăm địa điểm này trước ông.
Chuyến thám hiểm của Bingham, với sự hướng dẫn của những người nông dân địa phương và một cảnh sát Peru, đã tình cờ phát hiện ra những tàn tích vào ngày 24 tháng 7 năm 1911. Ông vô cùng kinh ngạc trước những công trình kiến trúc bằng đá và những ruộng bậc thang tinh xảo ẩn mình trong một khu rừng rậm rạp. Bản tường thuật về khám phá của Bingham, được công bố trên tạp chí Harper’s Monthly năm 1913, đã đưa Machu Picchu vào tầm ngắm của thế giới.
Tranh cãi về khám phá của Bingham
Bất chấp những tuyên bố của Bingham, các nhà khảo cổ học Peru cho rằng ông không phải là người nước ngoài đầu tiên đến thăm Machu Picchu. Họ chỉ ra bằng chứng về những bức graffiti có từ trước đó và sự hiện diện của các nhà thám hiểm Đức, Anh và Mỹ trong khu vực trước khi Bingham đến.
Một trong những nhà phê bình thẳng thắn nhất về tuyên bố khám phá của Bingham là nhà nhân chủng học người Peru Jorge Flores Ochoa. Ông lập luận rằng Bingham “có nhiều kiến thức hàn lâm hơn… nhưng ông ấy không mô tả một địa điểm chưa từng được biết đến”.
Trong một lá thư gửi tờ Times năm 1916, kỹ sư khai thác mỏ người Đức Carl Haenel tuyên bố rằng ông đã cùng nhà thám hiểm J.M. von Hassel đến Machu Picchu vào năm 1910, mặc dù ông không đưa ra bất kỳ tài liệu nào để chứng minh cho tuyên bố của mình.
Thậm chí chính Bingham cũng thừa nhận khả năng rằng những người khác đã đến thăm những tàn tích này trước ông. Trong một bức thư gửi cho National Geographic Society năm 1913, ông viết: “Thật khó tin khi một thành phố chỉ cách Cuzco năm ngày đi bộ lại có thể tồn tại lâu như vậy mà không được mô tả và tương đối không được biết đến”.
Nhà khoa học khám phá ra Machu Picchu
Bất chấp những tranh cãi xung quanh tuyên bố khám phá của Bingham, nhiều học giả tin rằng ông đã đóng một vai trò quan trọng trong việc đưa Machu Picchu đến với thế giới. Ông đã tiến hành nghiên cứu và khai quật sâu rộng tại địa điểm này, ghi chép lại những kỳ quan kiến trúc và ý nghĩa văn hóa của nó.
Richard L. Burger, giáo sư nhân chủng học tại Đại học Yale, nơi Bingham từng giảng dạy, cho rằng Bingham “chưa bao giờ tuyên bố mình là người hiện đại đầu tiên đặt chân đến Machu Picchu”. Ông tin rằng Bingham nên được công nhận là “nhà khoa học khám phá” ra những tàn tích này.
Các hiện vật và xương cốt ở Machu Picchu
Bingham đã mang về một bộ sưu tập lớn các hiện vật và xương cốt từ Machu Picchu, hiện được lưu giữ tại Đại học Yale. Chính phủ Peru đã yêu cầu trả lại những món đồ này, với lý do chúng thuộc về người dân Peru và nên được bảo tồn tại quốc gia xuất xứ của chúng.
Năm 2007, Yale đồng ý trả lại hầu hết các hiện vật để đổi lấy việc giữ lại một số hiện vật để nghiên cứu thêm. Tuy nhiên, chính phủ Peru đã đệ đơn kiện vào năm 2017, yêu cầu trả lại toàn bộ bộ sưu tập.
Cuộc chiến pháp lý đang diễn ra giữa Yale và Peru nêu bật những vấn đề phức tạp về mặt đạo đức và pháp lý liên quan đến quyền sở hữu và hồi hương các hiện vật văn hóa.
Di sản của Machu Picchu
Machu Picchu, được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới, là một trong những điểm đến du lịch nổi tiếng nhất ở Peru. Vẻ đẹp ngoạn mục và ý nghĩa lịch sử của nơi đây vẫn tiếp tục thu hút du khách từ khắp nơi trên thế giới.
Việc khám phá và tranh cãi xung quanh Machu Picchu nhấn mạnh tầm quan trọng của nghiên cứu lịch sử và những cuộc tranh luận đang diễn ra về quyền sở hữu và bảo tồn di sản văn hóa.