Rosetta Taşı: Antik Mısır’ın Sırlarını Ortaya Çıkarmak
Rosetta Taşı’nın Keşfi
1799’da Napolyon’un Mısır’ı işgali sırasında, Pierre-François Bouchard adında bir Fransız asker, Reşit (Rosetta) kasabasında kırık bir taş parçası keşfetti. Rosetta Taşı olarak bilinen bu parça, MÖ 196’da bir Mısır rahip konseyi tarafından çıkarılan bir kararname ile yazılmıştır.
Kararname üç yazı türüyle yazılmıştı: hiyeroglifler, demotik (hiyerogliflerin basitleştirilmiş bir biçimi) ve antik Yunanca. Bilim insanları Yunanca metnin tercüme edilebileceğini fark ettiler, ancak hiyeroglif ve demotik yazılar bir gizem olarak kaldı.
Rosetta Taşı’nın Deşifre Edilmesi
İki bilim insanı, Jean-François Champollion ve Thomas Young, Rosetta Taşı kodunu çözmek için yarıştı. Fransız filolog Champollion ve İngiliz fizikçi Young’ın dilbilim ve kod kırma teknikleri konusunda derin bir anlayışları vardı.
Young’ın atılımı, kartuşlara (oval çerçeveler) alınmış belirli hiyerogliflerin farklı dillerde benzer şekilde telaffuz edilebilen yabancı isimleri temsil ettiğini fark etmesiyle geldi. Rosetta Taşı’ndaki hiyeroglif kartuşları Yunanca isimlerle karşılaştırarak Young, bazı hiyerogliflerin fonetik değerlerini belirleyebildi.
Champollion, eski Mısır dilinin bir soyundan gelen Kıptice bilgisinden yararlanarak Young’ın çalışmalarını ilerletti. Hiyeroglifleri Kıptice eşdeğerleriyle karşılaştırarak ek fonetik hiyeroglifleri belirledi.
Son olarak, 1822’de Champollion, Abu Simbel tapınağından bir kartuşu incelerken bir evreka anı yaşadı. Güneş hiyeroglifi (ra) ve “s” sesi için hiyeroglifi belirledi. Bu onu firavun Ramses’in adını deşifre etmeye yöneltti ve hiyerogliflerin Mısır kelimelerini ve seslerini temsil edebileceğini kanıtladı.
Rosetta Taşı ve Hiyerogliflerin İncelenmesi
Rosetta Taşı’nın deşifre edilmesi, eski Mısır tarihi ve kültürünün incelenmesinde devrim yarattı. Bir zamanlar anlaşılmaz bir yazı olan hiyeroglifler, bilim insanlarının erişimine açıldı ve eski Mısır uygarlığı hakkında çok sayıda bilgi ortaya çıktı.
Rosetta Taşı, yazı sistemlerinin gelişimi ve dil ile semboller arasındaki ilişki hakkında önemli bilgiler sağladı. Ayrıca bilim insanlarının eski Mısır’ın dini inançlarını, politik sistemlerini ve toplumsal yapılarını anlamalarına yardımcı oldu.
Rosetta Taşı’nın Önemi
Rosetta Taşı, işbirliğinin gücünü ve bilginin peşinde koşan insan arayışını temsil eden kültürel bir simge olmaya devam ediyor. Kayıp bir dilin ve uygarlığın sırlarını çözen bilim insanlarının yaratıcılığının ve kararlılığının bir kanıtıdır.
Rosetta Taşı, dünya çapında izleyicileri büyüleyen sayısız sergi, kitap ve belgesele ilham kaynağı oldu. İnsan kültürlerinin birbirine bağlılığının ve kolektif mirasımızı koruma öneminin bir sembolü olmaya devam ediyor.
Diğer Parçalı Yazıtlar
Rosetta Taşı, MÖ 196’da çıkarılan kararnamenin tek hayatta kalan kopyası değildir. Mısır’ın çeşitli tapınaklarında iki düzineden fazla parçalı yazıt keşfedildi. Bu yazıtlar, bilim insanlarının hiyerogliflerin deşifresini doğrulamasına ve geliştirmesine yardımcı oldu.
Rosetta Taşı ve İkiyüzüncü Yıl
Champollion’un atılımından iki yüz yıl sonra, Rosetta Taşı hala büyülenme ve ilham kaynağı olmaya devam ediyor. Deşifresinin ikiyüzüncü yıl dönümünü kutlamak için dünya çapında kutlamalar ve sergiler planlanıyor. Mısır’da, İngiliz Müzesi’nden taşın ülkesine iade etmesi yönünde çağrılar yapılıyor.
Rosetta Taşı’nın mirası, fiziksel varlığının çok ötesine uzanıyor. İnsan yaratıcılığının, kültürel anlayışın ve yazılı kelimenin kalıcı gücünün bir simgesidir.
